AdministracjaSzczecinSUM

Forum studentów SUM Administracji US


#1 2009-03-31 08:39:58

misiek1

Nowy użytkownik

Zarejestrowany: 2009-03-31
Posty: 7
Punktów :   

wykładnia i stosowanie prawa

WYKŁADNIA I STOSOWANIE PRAWA (opracowanie) DR ROBERT PISZKO

POJĘCIE  PRAWA.
    Prawo to ogół norm ustanowionych lub uznanych przez państwo w celu zorganizowania ram strukturalnych swobody działania podmiotów społecznych, zapewnienia im możliwości uczestnictwa w procesach decyzyjnych w państwie oraz zagwarantowania pewności i bezpieczeństwa stosunków współpracy i konkurencji społecznej.
    Prawo  to narzędzie służące do realizacji celów zewnętrznych w stosunku do prawa (ujęcie instrumentalne).
    Prawo to samoistna wartość moralna lub kulturowa albo wyraz wartości (wyraźnie przeciwne koncepcji instrument)
1)    Koncepcja pozytywistyczna – treść norm prawnych wyznaczana jest wyłącznie przez odpowiednie akty stanowienia czy uznawania ze strony państwa
2)    Koncepcja prawno-naturalna – zakłada, że obowiązują jakieś normy (normy prawa naturalnego) niezależnie od aktów ustanowienia norm o takiej treści przez władze państwowe. Wartości prawa naturalnego należy szukać w nurtach moralnościowych:
a) perfekcjonistycznym – należy tak postępować, aby się doskonalić;
b) hedonistycznym – należy tak postępować, aby nam było dobrze;
c) solidarystycznym - należy tak postępować, aby nam było dobrze, ale także innym z nami było dobrze.
3)    Koncepcja filozoficzno-prawna – prawo natury pojmowane jest jako zbiór norm niezależnych co do treści od aktów stanowienia przez władzę państwową, a wyznaczających postępowanie ludzi w ramach społeczności państwowej i obowiązującej jej członków.
4)    Koncepcja etyczna – prawo natury pojmowane jest jako system moralny, jako zespół wartości wyznaczających wzorzec prawa sprawiedliwego i kryteria oceny prawa pozytywistycznego.
5)    Koncepcja realistyczna – zespół faktów społecznych lub psychicznych związanych z normami prawnymi. Norma będzie uznawana, gdy:
    jest dostatecznie prawdopodobne, że normy prawne będą realizowane lub w przypadku ich przekroczenia będą sankcjonowane (koncepcja prognozy, teoria przepowiedni),
    adresaci norm prawnych uznają je za obowiązujące choćby  w taki sposób, że w większości nie będą skłonni do stawiania oporu, wtedy gdy za przekroczenie danych norm będzie wymierzona sankcja (teoria uznania).
6)    Koncepcje trzeciej drogi :
    Hermeneutyka prawnicza – odnosi się do pewnej metody interpretacji tekstu i innych wytworów kultury; traktuje się ją jako interpretację tekstów prawnych..
    Teoria argumentacji – zakłada konsensualną koncepcję prawdy wg której odrzuca się tezę, że twierdzenie jest prawdziwe jedynie wtedy, gdy jeżeli co do jego prawdziwości czy trafności istnieje potencjalna zgoda wszystkich uczestników dyskusji.
    Retoryka prawnicza – odwołuje się do techniki zdobywania akceptacji dla głoszonych przez kogoś twierdzeń, ocen czy norm. Akceptację taką uzyskuje się w toku dyskursu w celu przekonania audytorium.

1.    PRAWO  I  PAŃSTWO.  WZAJEMNE  ZWIĄZKI.
Prawo jest zjawiskiem politycznym , oznacza to, że jest ono wielostronnie uwikłane w procesy sprawowania władzy w wielkich grupach społecznych, a zwłaszcza w państwie. Związek prawa z procesami sprawowania władzy wyraża się szczególnie w tym, iż:
    prawo jest jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy publicznej. Zawarte w normach prawnych zakazy i nakazy określonego zachowania się wraz z towarzyszącymi im sankcjami stanowią bardzo silnie działający bodziec skłaniający adresata do zachowania oczekiwanego z punktu widzenia sprawujących władzę. Dzięki temu rządzący mogą osiągnąć zakładane przez siebie cele.
    prawo jest ramą,w jakiej poruszają się sprawujący władzę. Wyznacza ono cele działań władczych, strukturę władzy
    prawo określa obowiązki i uprawnienia osób nie sprawujących funkcji władczych w ich stosunkach wzajemnych, a także w stosunkach z instytucjami władztwa publicznego.

2.    POJĘCIE  TERMINU  „PRZEPIS  PRAWNY”.
To samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, będąca zdaniem w sensie gramatycznym, wyrażająca normę prawną albo jakiś element tej normy, zwykle wyróżniona graficznie i opatrzona nazwą indywidualizującą, tj. paragraf, ustęp, litera, punkt.

3.    RODZAJE  PRZEPISÓW  PRAWNYCH.
1)    przepisy nakazujące - ze zbiorów wszystkich sposobów zachowań możliwych w danych okolicznościach wskazują na jedno, postanawiając, że tak i tylko tak należy się zachować.
2)    przepisy zakazujące - ze zbiorów wszystkich możliwych sposobów zachowań w danych okolicznościach wskazują jedno, postanawiając, że tak postępować nie wolno.
3)    przepisy dozwalające – przewidują możliwość wyboru określonego sposobu zachowania, przy czym zachowanie to nie jest nakazane ani zakazane, nie jest więc obowiązkowe.
1)    przepisy bezpośrednio wyznaczające zachowanie adresata – określają jakie zachowanie jest obowiązkowe (nakazane lub zakazane), wskazują jak adresat ma się zachować w sposób umożliwiający rozstrzygnięcie zgodności albo niezgodności zachowania z danym przepisem. Można je podzielić na:  a)wyznaczające bezpośrednio działania;  b)wyznaczające bezpośrednio zaniechania;  c) wyznaczające bezpośrednio jednocześnie działania i zaniechania.
2)    przepisy pośrednio wyznaczające zachowanie adresata – zalicza się tu liczną grupę przepisów o charakterze organizacyjnym. Dzielą się na:
    przepisy konstrukcyjne – zawierają reguły konstrukcji systemu prawnego lub instytucji prawnych. Wyznaczają pewne normatywne stany rzeczy.
    przepisy dotyczące innych przepisów - dzielą się na trzy grupy :
1.przepisy ustalające znaczenia wyrażeń użytych w innych przepisach–mają postać definicji: a)legalnych - ich           
   celem jest doprecyzowanie treści i zakresu określonych terminów użytych w tekście prawnym;  b) klasycznych-
   tzn. termin A oznacza B albo termin A znaczy tyle co wyrażenie D; c) zakresowych-wyliczające elementy   
   składowe zakresu nazwy.
2.przepisy dotyczące obowiązywania innych przepisów- to:
    przepisy derogacyjne (uchylające)- mogą mieć charakter derogacji wyraźnych albo dorozumianych. Przepisy derogacyjne wyraźne uchylają obowiązywanie konkretnie i wyczerpująco powołanych w nich przepisów prawnych bądź całych aktów normatywnych. Przepisy derogacyjne dorozumiane uchylają przepisy en bloc, bez konkretnego ich wymieniania
    przepisy kolizyjne –rozstrzygają o obowiązywaniu jednego z dwóch przepisów albo jednej z dwóch grup przepisów, w sytuacji gdy ten sam typ zachowań jest różnie przez nie regulowany.
    niektóre przepisy przejściowe – szczegółowo regulują zakres stosowania nowych przepisów w sprawach dotyczących stosunków ukształtowanych w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.
    przepisy dostosowujące– określają sposób dostosowania się adresatów do nowych regulacji (chodzi tu zarówno o sposób powołania nowych organów, jak i sposób przekształcenia istniejących podmiotów).
    inne przepisy wprowadzające
3.przepisy odsyłające do innych przepisów (omówione poniżej)
1)    przepisy konkretne (samodzielne)- wprost wskazują powinne zachowanie się. Są przepisami zrębowymi.
2)    przepisy odsyłające – nie wskazują wprost sposobu postępowania lecz odsyłają po informacje na ten temat do innych już obowiązujących przepisów samodzielnych. Odesłanie może być kierowane do jednego przepisu, do całej grupy przepisów, do innego działu prawa. Celem jest uczynienie tekstu zwięźlejszym, uniknięcie powtórzeń, zapewnienie spójności określonych instytucji prawnych.
3)    przepisy blankietowe - nie regulują wprost sposobu postępowania, lecz określają sankcje prawne dla innych ogólnie określonych przepisów prawa. Niekiedy z góry wyznaczają sankcje za zachowania, które dopiero mają zostać unormowane.

4.    SPOSOBY  WYRAŻANIA  PRZEPISÓW  W  TEKSTACH  PRAWNYCH.
Znaczna różnorodność językowych form wyrażania przepisów w tekście prawnym podyktowana jest:
-    tradycyjnymi wzorcami wiążącymi się z określonym typem i poziomem kultury językowej.
-    koniecznością zachowania określonych zasad techniki prawodawczej
-    specyficznymi właściwościami regulowanej materii.
Obowiązek zachowania przepisy prawne wyrażają w :
1) formie pozornie opisowej – tj. w postaci wypowiedzi, którą dosłownie biorąc, można byłoby traktować jako zdanie charakteryzujące jakieś zachowanie określonego adresata ze względu na obowiązywanie pewnej normy lub charakteryzującymi jego sytuację ze względu na jakąś normę. Są to wypowiedzi powinnościowe, wyrażające obowiązki pośrednio.
3)    formie powinnościowej – tj. przepis zawiera słowo „powinien”.
4)    nakazowy sposób wyrażania obowiązku – wykorzystuje zwroty „nakazuje się”, „zakazuje się”, „zabrania się”. Obowiązek jest wówczas wyrażony bezpośrednio.
5)    formie rozkaźnikowej – poprzez użycie trybu rozkazującego, nie wykorzystywana współcześnie w tekstach prawnych.
6)    formie zezwalającej – formułowane wówczas, gdy prawodawca ustanowił uprzednio w określonej sferze nakazy albo zakazy określonego zachowania, a następnie chce w jakimś zakresie je uchylić.
7)    formie wyliczającej – przepisy mają charakter wyliczania wyczerpującego albo niewyczerpującego.
8)    formie map, tablic, wykresów, rysunków

5.    NORMY  POSTĘPOWANIA  I  INNE  TYPY  WYPOWIEDZI.
Norma postępowania – wypowiedź bezpośrednio formułująca odniesiony do określonych podmiotów nakaz albo zakaz oznaczonego zachowania  w określonych okolicznościach. Jest wypowiedzią dyrektywialną, tzn. wyraża preferencje w stosunku do określonego sposobu (wzorca) zachowania się. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym, nie można im bowiem przypisać kryterium prawdy lub fałszu, bo nie opisują obiektywnej rzeczywistości. O normach orzekamy, że są obowiązujące albo, że nie obowiązują. Normy nie tylko aprobują bądź dezaprobują pewne postępowania, ale i pełnią funkcję preferującą-oddziaływującą.
Inne typy wypowiedzi:
    zdanie – w sensie logicznym jest to wypowiedź, która na gruncie reguł danego języka jednoznacznie stwierdza, że tak a tak jest albo, że tak a tak nie jest. Można o nim powiedzieć, że jest prawdziwe albo fałszywe, a jego wartość logiczna jest obiektywna.
    ocena – to wypowiedź zawierająca aprobatę albo dezaprobatę określonego stanu rzeczy (przeszłego, teraźniejszego lub przyszłego). Ocen można dokonywać z wielu punktów widzenia.
    operatyw – to wypowiedź wyrażająca życzenie, aby określony stan rzeczy w przyszłości powstał, trwał czy też zniknął. Można ją uznać za wzmocnioną postać oceny.
    dyrektywy – to różne typy werbalnych aktów wpływania na zachowanie się ludzi. Oprócz norm można tu wymienić zalecenia, wskazówki, rady, sugestie, zachęty. Wskazują adresatowi pewien sposób zachowania, preferując go przed innymi możliwymi w danej sytuacji.

6.    POSTAĆ  SŁOWNA  NORMY  POSTĘPOWANIA.
Celem wypowiedzi normatywnych nie jest opisywanie czy ocena rzeczywistości, a dostarczanie obowiązujących wzorców pożądanego przez normodawcę zachowania. W takiej sytuacji jednostka ludzka podejmuje albo wstrzymuje się od działania, a jeśli realizacja pragnienia zależy od innych osób, formułuje wypowiedź normatywną, dotyczącą ich przyszłych zachowań. Wypowiedzi normatywne zawierają takie funktory normotwórcze jak „musi”, „powinien”, „jest mu nakazane”, „jest mu zakazane”, „należy”, w których wyraża się ich rola perswazyjna.

7.    POJĘCIE  NORMY  PRAWNEJ.
Norma prawna – to reguła skonstruowana wg jakiegoś wzoru z przepisów prawnych, inaczej mówiąc jest to wypowiedź zawierająca dyrektywę postępowania o charakterze abstrakcyjnym i generalnym. Skonstruowana jest z przepisów prawnych, wg określonych zasad, zgodnie z założoną koncepcją jej budowy. W tym ujęciu norma prawna jest znaczącym zwrotem językowym, zawierającym żądanie, aby w określonych okolicznościach ci do których jest ona adresowana zachowali się w wyznaczony w niej sposób.

8.    BUDOWA  NORMY PRAWNEJ.
Współcześnie rozpowszechniona jest koncepcja trójelementowej budowy normy prawnej, która zakłada, że jest ona zwrotem językowym, w skład którego wchodzą trzy elementy:
    hipoteza – wyznacza zakres zastosowania normy, określa wobec kogo i w jakich okolicznościach norma jest stosowana. Adresatem normy jest podmiot, do którego skierowana jest dyrektywa postępowania, a więc podmiot któremu prawo wskazuje określony sposób postępowania (podmiot prawa).   Zakres zastosowania to klasa sytuacji, w których dana norma  znajduje zastosowanie.
    dyspozycja – wyznacza sposób postępowania jakiego od adresata normy w okolicznościach wskazanych w hipotezie wymaga prawodawca. Określa  zakres normowania normy , tj. klasę zachowań, których dana norma dotyczy (zakazane i nakazane). Dyspozycja czyni obowiązkowym zachowanie się oznaczone w pewien rodzajowo określony sposób.
    sankcja - określa jakie negatywne następstwa zastosuje państwo wobec adresata normy o ile nie zachowa się on zgodnie z treścią dyspozycji w okolicznościach przewidzianych w hipotezie.

9.    SANKCJE  I  ICH  RODZAJE.  SANKCJA  A  PRZYMUS.
Sankcja określa jakie negatywne następstwa zastosuje państwo wobec adresata normy o ile nie zachowa się on zgodnie z treścią dyspozycji w okolicznościach przewidzianych w hipotezie. Są trzy rodzaje:
    sankcja karna – państwo posługuje się nią w tych sferach życia, w których naruszenie obowiązków prawnych ocenia jako szczególnie szkodliwe albo niebezpieczne społecznie. Na ogół wyróżnia się następujące cele kar:
a)    zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości
b)    korzystne oddziaływanie na społeczeństwo (cele ogólnoprewencyjne)
c)    społecznie korzystne oddziaływanie na sprawcę (cele szczególnoprewencyjne)
d)    naprawienie lub zmniejszenie społecznego zła wyrządzonego czynem zabronionym (cel kompensacyjny)
    sankcja egzekucyjna – występuje w dwóch odmianach:
a)    w postaci tzw. wykonania bezpośredniego – wówczas gdy przepisy prawne przewidują przywrócenie stanu rzeczy  wymaganego przez dyspozycję normy (np. eksmisja z lokalu bezprawnie zajętego).
b)     w postaci tzw. wykonania  zastępczego – wtedy gdy wykonanie bezpośrednie nie jest z jakichś względów możliwe (np. zasądzenie odszkodowania cywilnego za nieodwracalne szkody w majątku).
Egzekucję ze względu na przedmiot można podzielić na:
-    egzekucję świadczeń pieniężnych
-    egzekucję świadczeń niepieniężnych (wydanie rzeczy, spełnienie pewnych czynności lub ich zaniechanie)
-    egzekucję szczególnego rodzaju
    sankcja nieważności – polega na odmowie nadania mocy prawnej czynności konwencjonalnej dokonanej wbrew dyspozycji normy. Z punktu widzenia prawa czynność taką uważa się za niebyłą. Nie rodzi ona żadnych skutków prawnych. Czynność może być nieważna z mocy prawa, tj. ex lege, (sprzedaż nieruchomości poza aktem notarialnym) albo też może nastąpić w wyniku decyzji właściwego organu państwowego podjętej na wniosek osoby zainteresowanej.
Sankcja prawna a przymus prawny – relacje :
1)    przymus prawny ma charakter sankcji, gdy nastąpi naruszenie dóbr materialnych i niematerialnych (życia, zdrowia, czci) albo naruszenie wartości formalnych (np. porządku rozprawy).
2)    przymus prawny może nie mieć charakteru sankcji, choć dobro prawnie chronione zostało naruszone (np. umieszczenie chorego psychicznie zabójcy w zakładzie psychiatrycznym).
3)    przymus prawny jest stosowany choć nie ma charakteru sankcji, a dobra prawnie chronione nie zostały naruszone (np. przymusowe wywłaszczenie lub przymusowe szczepienie).

10.    NORMA  PRAWNA  A  PRZEPIS PRAWNY.
    terminy przepis prawny i norma prawna używane są i traktowane jako równoznaczne.
    pojęcie przepis prawny wystarczy do rozwiązywania wszystkich problemów prawnych, w związku z tym nie ma potrzeby używania terminu norma prawna.
    termin przepis to jakiś napis a norma to znaczenie tego napisu.
    ze względu na różnicę stanowisk co do rozumienia terminów przepis prawny i norma prawna należy używać jeszcze jednego terminu zakresowo najszerszego – reguła prawna.
    przepis prawny to jednostka redakcyjna tekstu prawnego, a norma prawna to reguła skonstruowana według jakiegoś wzoru z przepisów prawnych.

11.    NORMY  PRAWNE  I  NORMY  POZAPRAWNE.
Norma prawna – patrz pkt 8.         Normy pozaprawne:
    normy moralne – to takie normy, które dają się uzasadnić aksjologicznie z punktu widzenia oceny moralnej nakazywanego czynu lub jego skutków. Normy moralne mają charakter bardziej ogólny niż normy prawne, nie są też tak dokładnie precyzowane i kodyfikowane. Obszar regulacji życia ludzkiego przez moralność jest znacznie szersza niż przez prawo.
    normy obyczajowe – to normy postępowania ukształtowane w świadomości ludzi w wyniku społecznego nawyku. Obyczaje wiążą się z uznaniem, że dana forma zachowania ludzi jest powszechnie przyjęta i  „uświęcona” tradycją. Normy obyczajowe nie są tak uporządkowane i usystematyzowane jak normy prawne.
Moralność i obyczaje leżą często u podstaw prawotwórstwa i dają motywy dla tworzenia prawa, a następnie leżą u podstaw interpretacji celowościowej aktów prawnych.

12.    OBOWIĄZEK,  UPRAWNIENIE,  KOMPETENCJA.
    Obowiązek – to wyrażony w normie prawnej skierowany do adresata nakaz albo zakaz określonego postępowania. Wyznaczony jest przez prawo przedmiotowe i oznacza brak swobody wyboru zachowania przez adresata normy. Może mieć charakter pozytywny (obowiązek działania) albo negatywny (obowiązek zaniechania), na ogół związany jest z normatywną zapowiedzią dolegliwości w wypadku niewykonania.
    Uprawnienie – obejmuje sferę zachowań nienakazanych i niezakazanych, w której podmiot może dokonywać różnych wyborów, przy czym zachowaniom tym odpowiada sfera zachowań prawie zakazanych bądź nakazanych innych podmiotów. Adresat może zachowywać się zgodnie z dyspozycją normy (zrealizować uprawnienie) albo zaniechać realizacji tego postępowania. Wyznaczane są przez prawo przedmiotowe.
    Kompetencja – jej istotą jest upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym dokonanie takiego uprawnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązek określonego zachowania się.

13.    INSTYTUCJE  PRAWNE.
Instytucja prawna – to zespół norm prawnych wyodrębniony w jedną funkcjonalną całość ze względu na wyczerpujący sposób regulacji stosunków społecznych określonego typu, np. instytucja małżeństwa, pożyczki, rozwodu, listu gończego, weksla, wyborów parlamentarnych.

14.    POJĘCIE  TERMINU  „AKT  NORMATYWNY”.
W węższym znaczeniu akt  normatywny traktowany jest jako synonim pojęć: „akt prawotwórczy”, „akt prawodawczy”, „źródło prawa”,  a więc tekst zawierający nie jakiekolwiek przepisy, lecz przepisy prawa (normy prawne). Chodzi tu o akty wydawane przez kompetentne organy prawodawcze, mocą których ustanawiane jest prawo.
W szerszym znaczeniu przez  akt  normatywny  rozumie się każdy tekst zawierający normy postępowania. Nie muszą to być reguły pochodzące od państwa, niekoniecznie także generalnie-abstrakcyjne.

15.    POWIĄZANIA  AKTÓW  NORMATYWNYCH.
    Powiązania kompetencyjne aktów prawotwórczych wiążą się z hierarchiczną budową aparatu państwowego. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest zróżnicowanie mocy prawnej aktów wydawanych przez różne organy państwa. W doktrynie i w praktyce prawniczej w zasadzie powszechnie przyjmuje się, że:
-  akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej nie powinien być niezgodny z aktem prawotwórczym o wyższej mocy;     
      -  akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej może uchylić akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej;
      -  akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu prawotwórczego o niższej                                 
          mocy prawnej;
      -   istnieje obowiązek wydania aktów o niższej mocy prawnej, jeżeli są one niezbędne dla realizacji postanowień           
          aktów o wyższej mocy prawnej.
    Powiązania merytoryczne  aktów prawotwórczych oznaczają związki między treścią regulowanych stosunków społ. w poszczególnych aktach normatywnych. System wartości, który stanowi podstawę decyzji prawodawcy powinien być uporządkowany, uzgodnione być powinny zasady preferowania jednych wartości przed drugimi.

16.    TYPY  AKTÓW  NORMATYWNYCH.
Akty prawotwórcze można podzielić na:
1)    akty normatywne prawa wewnętrznego – wśród nich wyróżniamy:
    akty normatywne powszechnie wiążące –  to akty, które zawierają normy o nieograniczonej podmiotowo mocy wiążącej w danym państwie. Mogą regulować postępowanie każdej kategorii adresatów. Są aktami o nieograniczonym zasięgu materii, którą mogą regulować.
    akty normatywne wewnętrznie wiążące - to akty, które zawierają normy o podmiotowo ograniczonej mocy wiążącej skierowane do adresatów usytuowanych wewnątrz aparatu państwowego albo samorządowego. Pod względem materii regulacji muszą być zgodne z aktami powszechnie wiążącymi.
    akty normatywne samorządu terytorialnego – to akty organów wspólnot lokalnych powołanych do samodzielnego wykonywania zadań publicznych.
2)  akty normatywne prawa międzynarodowego publicznego 

17.    BUDOWA  AKTU  NORMATYWNEGO.
    część tytułowa  (nagłówek) – w której wymienia się nazwę rodzaju aktu, datę jego ustanowienia, a następnie ogólne merytoryczne określenie normowanej w akcie materii.
    podstawa prawna – to przepis, w którym upoważniono dany organ do ustanowienia określonego aktu. Od podstawy prawnej rozpoczyna się tekst aktu wykonawczego. Wyróżnia się   a) upoważnienia fakultatywne – tj. zezwolenia na dokonanie aktu prawotwórstwa wykonawczego;    b) upoważnienia obligatoryjne – przybierają postać nakazu stanowienia prawa o charakterze wykonawczym.
    preambuła – umieszczana, gdy zachodzi potrzeba wyraźnego wskazania celów wydania aktu
    część zasadnicza – składa się z przepisów usystematyzowanych tradycyjnie w ustawach w artykuły (dzielona na ustępy, a grupowane w rozdziały > działy > tytuły > księgi > części) , zaś w aktach wykonawczych w paragrafy (dzielone na ustępy > punkty i litery). Przepisy umieszcza się w następującej kolejności:
1)    ogólne – wyodrębnia się je, gdy zachodzi potrzeba zamieszczenia w nich elementów wspólnych dla wielu przepisów merytorycznych.
2)    szczegółowe – zawierają konkretne regulacje stosunków społecznych.
3)    przejściowe - szczegółowo regulują zakres stosowania nowych przepisów w sprawach dotyczących stosunków ukształtowanych w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.
4)    dostosowujące - określają sposób dostosowania się adresatów do nowych regulacji (chodzi tu zarówno o sposób powołania nowych organów, jak i sposób przekształcenia istniejących podmiotów).
5)    końcowe – składają się z   a) przepisów derogacyjnych;  b) przepisów o wejściu w życie aktu;  c) przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej wydanego aktu.
    podpis – prawo określa, kto powinien złożyć podpis pod aktem normatywnym.

18.    NOWELIZACJA,  TEKST  JEDNOLITY,  KODEKS,  INKORPORACJA.
    Nowelizacja – częściowa zmiana obowiązującego aktu normatywnego przez inny akt normatywny tej samej (albo wyższej) mocy prawnej, później wydany. W praktyce stosuje się dwie formy nowelizacji:
a)    wąską – polega na zmianie przepisów ustaw wyraźnym przepisem ustawy zasadniczo poświęconej innej materii, późniejszej niż ustawa zawierająca przepis zmieniany.
b)    szeroką - polega na zmianie przepisów ustawy odrębną ustawą nowelizującą.
    Tekst jednolity – ogłasza się wówczas, gdy liczne zmiany w ustawie lub wielokrotne nowelizacje stwarzają istotną trudność w praktycznym posługiwaniu się wieloma elementami składającymi się na treść aktu. Tekst jednolity nie jest nowym aktem prawotwórczym.
    Kodeks – to akt normatywny (ustawa), którego celem jest całościowe, względnie wyczerpujące i niesprzeczne oraz syntetyczne uregulowanie wybranej sfery życia społecznego, zastępujące dotychczasowe rozproszone akty normatywne. Współczesne kodeksy nie obejmują swoim zasięgiem całych gałęzi prawa.
    Inkorporacje – to usystematyzowany i opublikowany zbiór wydanych już uprzednio przepisów prawa (aktów normatywnych) bez zmiany ich treści. Za dopuszczalne uznaje się jedynie niewielkie udoskonalenie formalne.

19.    POJĘCIE  OBOWIĄZYWANIA PRAWA.
Obowiązywanie prawa  oznacza, że adresaci norm w nich wyrażonych powinni zachować się w okolicznościach wskazanych w hipotezach zgodnie z dyspozycjami. Ogólnie mówiąc norma prawna jest obowiązująca, jeżeli:
    została ustanowiona w odpowiedniej formie i trybie przez podmiot kompetentny do prawotwórstwa.
    nie została formalnie uchylona (derogowana).
    nie jest sprzeczna z żadną inną prawnie obowiązującą normą lub jeżeli jest sprzeczna, to nie straciła mocy obowiązującej na podstawie przyjętych reguł walidacyjnych.
    została urzędowo ogłoszona.
    ponadto obowiązującymi normami są uznane – wg przyjętych reguł walidacyjnych – konsekwencje norm wyrażonych expressis verbis  w przepisach aktów prawotwórczych.

20.    OBOWIĄZYWANIE  PRAWA  W  CZASIE.
Gdy akt prawotwórczy sam nie określa daty początkowej swego obowiązywania przyjmuje się jedno z dwóch rozwiązań:
    akt wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia albo z dniem ustanowienia (jeżeli moc obowiązująca aktu nie jest uwarunkowana jego ogłoszeniem.
    akt wchodzi w życie w terminie późniejszym niż dzień jego ogłoszenia (czy ustanowienia), a więc z  vacatio legis.
Jeżeli akt „wchodzi w życie”  to oznacza, że od wskazanego dnia adresaci mają obowiązek go realizować, a zwłaszcza stosować.        Ogłoszenie aktu prawotwórczego to urzędowe podanie aktu do wiadomości powszechnej, które współcześnie dokonywane jest głównie przez dzienniki publikacyjne.
Akt prawotwórczy przestaje obowiązywać z dniem:
    uchylenia go przez przepisy derogacyjne nowego aktu.
    wskazanym w samym akcie, o ile został on wydany na określony czas.
Jeżeli brak jest przepisów derogacyjnych, a akt sam nie wskazuje daty utraty mocy obowiązującej, to przestaje obowiązywać z momentem wejścia w życie nowego aktu prawotwórczego odmiennie regulującego ten sam przedmiot (to rozwiązanie nie jest jednak poprawne).

21.    OBOWIĄZYWANIE  PRAWA  CO  DO  TERYTORIUM.
Każdy akt normatywny obowiązuje na określonym terytorium. Zasadą w państwach unitarnych jest, że akty wydawane przez organy centralne obowiązują na terytorium całego państwa, zaś akty normatywne terenowych organów państwa na obszarze, na którym organy te sprawują władzę.
Terytorium państwa to określony obszar podlegający zwierzchnictwu państwa, bądź też jako przedmiot władzy państwowej jak i przestrzeń, w granicach której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny co do osób, rzeczy i zdarzeń. W skład terytorium wchodzi wydzielona granicami państwa przestrzeń lądowa, morska i powietrzna.
Zwierzchnictwo terytorialne państwa  polega na wyłącznym wykonywaniu przez nie władzy w stosunku do wszystkich składników jego terytorium (naturalnych i sztucznych) oraz w stosunku do wszystkich osób fizycznych i niefizycznych znajdujących się na terytorium państwa.
Zasada terytorialności stanowi bezpośredni wyraz suwerenności państwa.

22.    OBOWIĄZYWANIE  PRAWA  CO  DO  OSÓB.
Normy każdego państwa stanowią, kogo prawo danego państwa obowiązuje. Na ogół zasadą jest, że prawo obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium. Status prawny ludności przebywającej na terenie określonego państwa nie jest jednak jednolity, gdyż wyróżnia się:
    obywateli państwa
    inne osoby przebywające na terytorium państwa
a)    cudzoziemcy i apatrydzi (nie posiadają żadnego obywatelstwa) stale zamieszkujący na terytorium państwa
b)    cudzoziemcy i apatrydzi czasowo przebywający na obcym terytorium państwowym
c)    cudzoziemcy posiadający specjalny status prawny
Obywatelstwo  to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z państwem. Można je nabyć wskutek urodzenia  (w wyniku  „prawa krwi”   lub „prawa ziemi”) oraz w sposób pochodny (tj. przez naturalizację, zamążpójście, repatriację). Prawo krwi – dziecko bez względu na miejsce, w którym przyszło na świat, nabywa obywatelstwo swoich rodziców.
Prawo ziemi - dziecko bez względu na obywatelstwo rodziców, nabywa obywatelstwo tego państwa, na terytorium którego przyszło na świat.

23.    FORMY  PRAWA.
Współcześnie na świecie prawo obowiązujące jest tworzone w dwóch podstawowych formach: 
1)  stanowienia - przez  stanowienie prawa  będziemy rozumieli doniosły prawnie akt konwencjonalny kompetentnego organu władzy publicznej przez który dany organ działający w imieniu państwa nakazuje, aby generalnie-abstrakcyjne normy zawarte w przepisach prawnych aktu normatywnego były realizowane przez adresatów. Tworzenie prawa w powyższym ujęciu jest jednostronnym aktem decyzyjnym. To podstawowa forma prawotwórstwa w systemie prawa ustawowego, ale nie jedyna. Prawo bywa także tworzone w drodze aktów współstanowienia  z  woli co najmniej dwóch równoprawnych podmiotów, tj. w drodze umów prawotwórczych (np. umowy międzynarodowe, których stronami są państwa).
2)    praktyki prawotwórczej (prawo zwyczajowe i precedensowe):
    poprzez podejmowanie decyzji przez organ państwa na podstawie reguł zwyczajowych powstaje prawo zwyczajowe. Jest to tzw. sankcjonowanie zwyczaju. Taki charakter ma np. rozstrzyganie spraw przez sądy na podstawie reguł zwyczajowych, do których odsyła prawo obowiązujące w systemach prawa ustawowego.
    poprzez podejmowanie decyzji precedensowej przez organ państwa, tj. rozstrzygnięcie konkretnie-indywidualnej sprawy, na podstawie której rozstrzyga się później inne sprawy, w sposób istotny podobne do tej pierwszej.

24.    PRAWO  ZWYCZAJOWE.
Zwyczaj określa się jako ustalony, jednorodny sposób postępowania, uznany za wiążący przez określoną zbiorowość społeczną. Nie każda jednak reguła zwyczajowa staje się normą prawną. Określenie wymogów jakie powinien spełniać zwyczaj, aby stać się prawem sprawia teorii, a także dogmatyce prawa spore trudności. Ogólnie jednak wymogi te sprowadzają się do trzech:
    ustalony sposób postępowania powinien być w miarę precyzyjnie określony zarówno pod względem podmiotowym, jak i w odniesieniu do sposobu zachowania się adresatów.
    przekonanie o wiążącym daną zbiorowość charakterze reguły powinno być w istocie powszechnym przekonaniem, że takie jest prawo.
    warunkiem koniecznym jest wola państwa włączenia reguły zwyczajowej do systemu prawa.
W systemie prawa stanowionego, w którym pozycja ustrojowa organów stosujących prawo nie pozwala im na prawotwórstwo, wola państwa włączenia reguły zwyczajowej do systemu prawa przejawia się tym, że ustawodawca stanowi przepisy prawne zawierające ogólne odesłanie do zwyczajów w określonej sferze stosunków społecznych.

25.    PRECEDENSY.
Precedensem  nazywa się taką decyzję organu państwa rozstrzygającą konkretnie-indywidulną sprawę, która staje się wzorem dla innych rozstrzygnięć w podobnych sprawach. Tworzenie prawa przez precedens jest charakterystyczne dla systemu common law. Cechą systemu precedensowego jest zasada stałości decyzji – zapadła decyzja sądowa wiąże wszystkie sądy niższe lub równe stopniem temu, który decyzję wydał. W systemie prawa stanowionego jest niedopuszczalne orzekanie w procesie stosowania prawa na zasadzie precedensu.

26.    DOKTRYNA  PRAWNICZA  I  JEJ  OPINIE.
Współcześnie w systemach prawa stanowionego opinie doktryny prawniczej nie są uważane za prawotwórcze. Doktryna wprawdzie nie jest uznawana za źródło prawa, jednak formułując reguły wykładni prawa dostarcza pośrednio podstaw do rozstrzygania o tym, co jest, a co nie jest prawem obowiązującym. Formułuje bowiem ona reguły włączania określonych norm do systemu prawa. Z ustaleń doktryny korzysta się w toku wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej. Np. w przypadku wieloznaczności normy można w pewnych sytuacjach uznać za wiążące to jej znaczenie wskazane w literaturze naukowej, co do którego panuje w nauce powszechna zgoda.

27.    POJĘCIE  SYSTEMU  PRAWNEGO.
System prawa  jest to określony i odpowiednio uporządkowany zbiór:
    norm nakazujących i zakazujących jakiegoś zachowania wprost  (norm merytorycznych, które ustanowiono czyniąc użytek z kompetencji normodawczej, lecz one same nie udzielają już kompetencji do stanowienia norm).
    oraz norm udzielających podmiotom kompetencji normodawczej do wyznaczania konkretnych zachowań podmiotom podległym systemowi i nakazujących dawać posłuch normom w rezultacie stanowionym (norm kompetencyjnych).
Reasumując można stwierdzić, że normy prawne nie występują w izolacji, lecz są częściami większej całości – tworząc w określonym państwie i czasie konkretny system prawa.
28.    STRUKTURA  SYSTEMU  PRAWNEGO.
System prawa stanowionego to zbiór obowiązujących norm pochodzących od państwa , powiązanych licznymi relacjami i uporządkowanych zgodnie z określonymi zasadami. W doktrynie wskazuje się na merytoryczne (statyczne) i formalne (dynamiczne) więzi norm w systemie prawa.
Więź statyczna  między normami polega na tym, że tworzą one w zasadzie treściowo niesprzeczny zespół reguł oraz, że określone typy konsekwencji norm obowiązujących i wyrażonych expressis verbis  w przepisach prawnych obowiązują tak samo jak normy z których je wyprowadzono.
Więź dynamiczna polega na tym, że normy obowiązują w systemie w zasadzie na podst. innych norm, hierarchicznie wyższych. Hierarchia norm jest pochodną hierarchii aktów normatywnych, w których normy te są zawarte.
Normy powiązane są hierarchicznie:
    relacją  kompetencyjną – udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy norma obowiązuje w systemie wymaga m.in. sprawdzenia relacji tej normy do normy kompetencyjnej.
    relacją derogacyjną – jeżeli dwie normy merytoryczne, spełniające wymagania hierarchicznej relacji kompetencyjnej, są ze sobą niezgodne, to należy uznać za obowiązującą tę, która jest normą hierarchicznie wyższą.
Współcześnie pomocniczo stosowane jest przy wyróżnieniu gałęzi prawa kryterium:
1)    metody regulacji – wykorzystywane przez prawodawcę różnią się sposobem organizacji stosunków prawnych, stopniem ingerencji państwa w ich kształtowanie, rodzajem sankcji. Wyróżnia się tu:
    metodę cywilnoprawną – to taki typ regulacji, w którym pozycja stron w stosunku prawnym jest równorzędna.
    metoda administracyjna – oznacza regulację, w których podmiot jest podporządkowany organowi państwa. Pozycja stron nie jest równorzędna. Organ państwa ma prawo jednostronnie ingerować w cudzą sferę prawną.
    metoda penalna – oznacza regulacje, w których obowiązki prawne zabezpieczone są zagrożeniem użycia przymusu państwowego poprzez sankcję karną.
2)    kryterium podmiotowe (np. prawo karne wojskowe).

29.    GAŁĘZIE  PRAWA,  PODZIAŁY  PRAWA.
Gałąź prawa to kompleks norm regulujących pewną grupę stosunków społecznych. W polskim prawie wyróżnia się na ogół następujące gałęzie prawa wewnętrznego:
    prawo konstytucyjne – obejmuje całokształt norm dotyczących ustroju państwowego, w tym: podmiot władzy najwyższej w państwie, stosunki własnościowe, formy sprawowania władzy państwowej, status prawny jednostki, organizację i tryb działania aparatu państwowego.
    prawo administracyjne – reguluje realizację procesów administrowania w państwie: system instytucji, które te procesy realizują, a przede wszystkim władcze elementy realizacji tych procesów.
    prawo cywilne – normuje na zasadzie równorzędności podmiotów prawa społecznie doniosłe stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki niemajątkowe (prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, przepisy o księgach wieczystych i hipotece, prawo własności intelektualnej). Tu mieści się także prawo handlowe, czyli inaczej mówiąc cywilne prawo gospodarcze albo prawo gospodarcze prywatne.
    prawo rodzinne i opiekuńcze – niektórzy uznają ten dział za odrębną gałąź prawa, inni za część prawa cywilnego.
    prawo karne – reguluje stosowanie środków przymusowej reakcji państwa (sankcji)  na antyspołeczne zachowania zabronione przez prawo pod groźbą tych środków.
    prawo finansowe – reguluje funkcjonowanie finansów publicznych, których istotą jest gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych dokonywane przez państwo lub inny związek publicznoprawny.
    prawo pracy – normuje stosunki pracy dobrowolnie podporządkowanej, inaczej mówiąc, stosunki społeczne związane z pracą podejmowaną w celach zarobkowych oraz świadczoną dobrowolnie na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy. Wyodrębnia się tu prawo ubezpieczeń społecznych.
    prawo morskie – reguluje stosunki powstające w związku z różnymi formami korzystania z  wód, dna, podziemia i brzegów morskich.
    prawo rolne – normuje własność i użytkowanie ziemi.
    prawo ochrony środowiska – to zespół norm zabezpieczających w imię interesu publicznego obiekt przyrodniczy lub poszczególne rodzaje roślin, zwierząt przed niszczeniem, uszkodzeniem bądź szkodliwym przekształceniem ze strony człowieka oraz ułatwiających tworzenie nowych wartości przyrodniczych.
    prawo postępowania karnego – normuje tryb rozstrzygania spraw karnych.
    prawo postępowania cywilnego – reguluje tryb rozstrzygania cywilnych spraw procesowych i nieprocesowych objętych prawem cywilnym, rodzinnym i opiekuńczym oraz pracy.
    prawo międzynarodowe prywatne – reguluje stosunki z zakresu prawa cywilnego, prawa handlowego, w których występują elementy obce (np. stroną jest cudzoziemiec). Wskazuje którego państwa prawo się wówczas stosuje.
Gałęzie prawa tradycyjnie grupowane są w dychotomiach:
1)    prawa publicznego i prawa prywatnego.        Prawo publiczne – dotyczy sfery działania aparatu władzy publicznej (państwowej i samorządowej).     Prawo prywatne – normuje sferę autonomicznej aktywności społeczeństwa.
2)    prawa materialnego i prawa postępowania.      Prawo materialne – grupuje gałęzie prawa regulujące bezpośrednio odpowiednie stosunki społeczne (np. prawo cywilne).         Prawo postępowania  (formalne) – obejmuje te gałęzie prawa, które regulują odpowiednie stosunki pośrednio poprzez określenie organów, trybu, zasad i instytucjonalnych gwarancji realizacji norm prawa materialnego. Dzieli się na prawo procesowe i prawo ustrojowe.

30.    ZASADY  PRAWA  I  ICH  RODZAJE.
Zasady prawa służą wsparciu systemu prawa o uporządkowany system wartości.
W  znaczeniu opisowym   to pewien wzorzec ukształtowania określonej instytucji prawnej, który odtwarzamy z opisu tekstów prawnych. Zasady w tym znaczeniu nie mają charakteru obowiązujących norm postępowania.
W  znaczeniu dyrektywalnym  są to zasady prawa w ścisłym słowa znaczeniu (dyrektywy wiążące prawnie i oparte na tekście prawnym). Mają tak oddziaływać na adresatów norm, by podmioty te postępowały w wyznaczony sposób.
Wśród wszystkich norm prawnych prawnicy wyróżniają na ogół normy-zasady poszczególnych gałęzi prawa i całego systemu prawa. Zasady systemu (gałęzi) prawa wyróżniane są za pomocą zabiegów o charakterze ocennym. Wskazanie na normy-zasady ma znaczenie dla prawotwórstwa, interpretacji i stosowania prawa. Wpływa bowiem na aksjologiczne uporządkowanie prawa. Dość często za podstawowe kryterium uznaje się pozycję norm w hierarchii systemu prawa. Stąd za normy-zasady uznaje się reguły wynikające z odpowiednich przepisów konstytucji. Inne wskazywanie kryterium, to pozycja normy wobec innych norm. Chodzi o sytuację, w której jako normę zasadniczą traktuje się tę, która stanowi rację dla całej grupy norm. Po trzecie, normy-zasady wyróżnia się ze względu na pełnione przez nie szczególne role w strukturze określonych instytucji prawnych.

31.    NIEZGODNOŚCI  NORM,  LUKI  W  PRAWIE.
    sprzeczność logiczna (analityczna) – polega na merytorycznej niezgodności wzorów postępowania wyznaczonych przez dwie normy.
    sprzeczność prakseologiczna  - polega na tym, że dwie normy nakazują adresatowi A dwa sposoby postępowania, których jednoczesne zrealizowanie jest praktycznie niemożliwe, ponieważ realizacja jednej normy stworzy sytuację, która wyklucza przyczynowo realizację drugiej normy.
    sprzeczność teleologiczna – polega na tym, że realizacja obu norm prowadzi do sprzecznych celów, w tym sensie, iż zamierzone skutki obu regulacji wzajemnie się unicestwiają lub realizacja jednej z norm unicestwia rezultat drugiej normy.
Sprzeczności usuwa się z systemu prawa dwiema drogami. Po pierwsze, usunąć je może prawodawca poprawiając tekst prawny w drodze legislacji. Po drugie, doktryna i praktyka prawnicza dysponują instrumentami pozwalającymi na eliminację przypadków ujawniających się jako „sprzeczności sformułowań przepisów prawnych”  (reguły interpretacyjne i reguły walidacyjne).
    luka konstrukcyjna (tetyczna, techniczna) –ma miejsce, gdy przepisy prawne nie wskazują wszystkich koniecznych elementów do ważnego dokonania określonej czynności konwencjonalnej.
    luka aksjologiczna – o niej mówi się wówczas, gdy ktoś uważa, że w jakiejś dziedzinie powinna obowiązywać norma o określonej treści, a norma taka w konkretnym systemie nie obowiązuje. Mówi się także wówczas, gdy nie mogą sprawnie funkcjonować w praktyce określone w normach instytucje prawne, ponieważ nie ma w systemie norm, które są do tego niezbędne.
    luka logiczna – ma miejsce kiedy w danym systemie prawa znalazły się dwie normy całkowicie sprzeczne.

32.    TWORZENIE  PRAWA.
Wyróżnić można podstawowe typy tworzenia prawa:
    przekształcanie zwyczajów w prawo – wówczas, gdy w danej społeczności upowszechniło się przekonanie, iż istniejące dotychczas zwyczaje są na tyle istotne by były sankcjonowane przez organy władzy.
    kształtowanie prawa na podstawie opinii uczonych jurystów – znany był za czasów cywilizacji rzymskiej. Polegał na tym, że opinie wybitnych prawników rzymskich otrzymały moc wiążącą.
    precedensowe orzecznictwo sądowe – rozstrzygnięcie jakiejś sprawy służące za przykład w podobnych sprawach.
    stanowienie prawa – jest aktem świadomym i celowym. To sformalizowany, prospektywny i konstytutywny akt władzy publicznej.
    zawieranie umów o charakterze prawotwórczym – jest to w zasadzie prawo stanowione, tyle że nie jednostronną decyzją władzy publicznej, ale powstaje na drodze układu zawartego między zainteresowanymi podmiotami.
    recepcja prawa
1)    Proces stanowienia prawa – aspekt proceduralny . Dzieli się na cztery stadia:
- etap inspiracji prawodawczej   to okres kształtowania się przekonania o konieczności wydania nowego aktu.
- etap przygotowania projektu aktu normatywnego   
- oficjalne wniesienie projektu pod obrady ciała kompetentnego do jego ustanowienia
- proces prawotwórczy w sensie ścisłym
2)    Proces stanowienia prawa – aspekt merytoryczny. Dzieli się na cztery stadia:
- określenie celów  (stanów rzeczy), jakie zamierza się zrealizować w danej dziedzinie
- ustalenie katalogu możliwych środków  realizacji założonych celów oraz wybór środka oddziaływania
- precyzyjne  określenie celów wydania konkretnego aktu  z rozróżnieniem celów zasadniczych i drugoplanowych     oraz wyznaczenie zakresu normowania i zastosowania tejże regulacji.
- rozpatrzenie różnych wariantów rozwiązań prawnych i wybór jednego z nich.

33.    POJĘCIE  ŹRÓDEŁ  PRAWA.
Termin ten oznacza pewien wytwór, z którego poznajemy treść prawa. Może oznaczać również czynniki kształtujące prawo, a więc istniejące stosunki ekonomiczne, tradycję, kulturę, historię, itp. W podstawowym znaczeniu termin  źródła prawa  oznacza akty prawotwórcze, a więc wynik czynności konwencjonalnych, przez które odpowiednie organy państwowe nadają moc obowiązującą normom generalnym i abstrakcyjnym.

34.    FORMY  TWORZENIA  PRAWA.          (patrz pkt 24)

35.    RACJONALNY  PRAWODAWCA.
U podstaw tworzenia i stosowania prawa leży założenie  racjonalności prawodawcy  , a więc przyjęcie, że prawodawca jest w swym działaniu zoptymalizowany ze względu na posiadaną wiedzę językową i merytoryczną w danej dziedzinie oraz dysponuje uporządkowanym i rozwiniętym systemem wartości. Racjonalne prawodawstwo wymaga sprostania w tworzeniu prawa następującym warunkom:
    uzyskanie pełnej i spójnej wiedzy o fragmencie rzeczywistości, który ma być poddany regulacji prawnej.
    określenie celów i kierunków oraz skutków i kosztów społecznych i ekonomicznych koniecznych zmian.
    zestawienie wszelkich środków niezbędnych dla osiągnięcia założonego stanu rzeczy.
    analiza wartości leżących u podstaw tworzonego prawa oraz przewidywanych postaw adresatów norm prawnych.
    wybór właściwej formy aktu prawodawczego.

36.    POJĘCIE  WYKŁADNI  PRAWA,  TYPY  WYKŁADNI  PRAWA.
Wykładnia prawa  jest to operacja myślowa w toku której dokonuje się przekładu zbioru przepisów prawnych ogłoszonych w aktach prawodawczych na zbiór norm postępowania równoznaczny jako całość z danym zbiorem przepisów.   Wykładni prawa mogą dokonywać faktycznie różnorodne podmioty zakładające różne cele. Z punktu widzenia tych podmiotów wyróżnić można:
    wykładnia autentyczną – przyjmuje się, że każdy organ który jest upoważniony do wydawania przepisów jest też upoważniony do interpretacji tych przepisów.
    wykładnia delegowana ogólną – jest dokonywana przez organ, któremu przyznano kompetencję do wiążącego interpretowania wszelkich aktów prawodawczych (Trybunał Konstytucyjny).
    wykładnia operatywna (praktyczna) – wykładnia organów stosujących prawo, która zmierza do odtworzenia normy po to, aby uzyskać dla siebie (albo dla innego podmiotu) podstawę prawną dla konkretnego rozstrzygnięcia w procesie stosowania prawa (sądy, prokuratorzy, organy administracji). 
    wykładnia doktrynalna –Nie ma mocy wiążącej, ale w praktyce jest wykorzystywana przez organy stosujące prawo. Najczęściej wyraża się ona w glosach do orzeczeń sądowych, a także w opracowaniach pracowników naukowych.
Ze względu na sposób dokonywania wykładnie dzielą się na:
    wykładnia językowa – rozumienie i stosowanie tej wykładni głównie sprowadza się do stosowania językowych reguł interpretacyjnych (szerzej w pkt 40).
    wykładnia systemowa – ustala znaczenie przepisu ze względu na jego usytuowanie w systematyce wewnętrznej aktu prawnego (normy nie mogą być niezgodne).
    wykładnia funkcjonalna – dyrektywy wykładni funkcjonalnej wypowiedziane głównie z klauzul generalnych pozwalają na taką interpretację przepisu, w wyniku której spełni on rolę o racjonalności.
Ze względu na zakres wykładnie dzielą się  na:
    dosłowna – pkt wyjścia tej wykładni zawsze jest jej zakres uzyskany w drodze wykładni językowej. Jeśli wykładnia językowa  co do zakresu pokrywa się z wykładnią funkcjonalną to mamy wykładnię dosłowną.
    rozszerzająca – polega na przypisaniu normie szerszego zakresu zastosowania lub normowania przy wykorzystaniu reguł wykładni pozajęzykowych, niż zakres wypływający wprost i jednoznacznie po zastosowaniu reguł interpretacyjnych z dosłownego znaczenia normy.
    zwężająca - polega na przypisaniu normie węższego zakresu zastosowania lub normowania na podstawie reguł wykładni pozajęzykowej niż zakres wynikający wprost z obowiązującej normy.
W zależności od uznania jakichś wartości za miarodajne można dokonywać:
    wykładni statycznej   (to samo brzmienie)
    wykładni dynamicznej   (dostosowujemy znaczenie do obecnego systemu wartości)

37.    POJĘCIE  RACJONALNEGO  PRAWODAWCY.    (patrz pkt 36)

38.    REGUŁY  WALIDACYJNE.
Reguły walidacyjne  to specyficzne dyrektywy inferencyjne precyzujące zasady włączania norm do systemu prawa. W zależności od tego, jakie przyjmuje się w danym systemie reguły inferencyjne, otrzymać możemy na podstawie tych samych przepisów systemu bogatsze albo uboższe,jeżeli idzie o zaliczane do nich normy.Do reg. walidacyjnych należą:
    reguły dotyczące zasad ustalania obowiązywania norm prawnych wyrażonych explicite w przepisach prawnych.
    reguły dotyczące zasad uznawania za obowiązujące norm stanowiących konsekwencje norm wyrażonych explicite w przepisach prawnych.
    reguły dotyczące zasad uznawania za obowiązujące w systemie prawa stanowionego norm zwyczajowych i precedensowych.
    inne, specyficzne reguły walidacyjne, np. dotyczące zasad uznawania za obowiązujące norm recypowanych z poprzedniego typu systemu prawa.
Jeśli nie ma precyzyjnych przepisów derogacyjnych stosuje się reguły kolizyjne:
    reguła chronologiczna – norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą  (lex posterior derogat legi priori), pod warunkiem, że norma późniejsza jest co najmniej równa normie wcześniejszej i obydwie normy nie są ustanowione jednocześnie.
    reguła merytoryczna–norma regulująca sytuację szczególną uchyla normę ogólną-lex specialis derogat legi generali, pod warunkiem że lex specialis jest co najmniej równa lex generalis  i  nabrała moc obowiązującą równocześnie lub później niż  lex generalis.
    reguła hierarchiczna – norma hierarchicznie niższa nie uchyla normy hierarchicznie wyższej  (lex inferior non derogat legi superiori).

39.    REGUŁY  INTERPRETACYJNE.
Językowe reguły interpretacyjne – spełniają podstawową rolę w procesie wykładni prawa. Z punktu widzenia typu języka, którego dotyczą, można je podzielić na:
a)reguły semiotyki powszechnie przyjmowane dla określonego języka naturalnego  (przedmiot ogólnej teorii języka).
b)reguły określające sposoby rozwiązywania specyficznych problemów semiotycznych powstających w jęz. prawnym.
Z pkt widzenia funkcji przez nie pełnionej w procesie wykładni prawa podzielić je można na:
a)    reguły określające zasady rekonstrukcji normy postępowania  - rekonstrukcja normy powinna być dokonywana w powiązaniu z kompleksem obowiązujących przepisów dotyczących określonej sprawy.
b)    reguły określające zasady ustalania znaczeń poszczególnych zwrotów normy prawnej.
Systemowe reguły interpretacyjne – wyróżnienie ich jest w doktrynie dyskusyjne. Zastosowanie ich powinno w zasadzie w konkretnych interpretacjach służyć jedynie potwierdzeniu znaczenia normy wynikającego z jej dosłownego brzmienia. Pełnią funkcję reguł wyboru spośród różnych wersji znaczeniowych normy oraz w wyjątkowych wypadkach funkcję reguł korygujących, wpływając na modyfikację znaczenia norm prawnych.  Wśród systemowych reguł interpretacyjnych wyróżniamy trzy grupy:
-    dyrektywy odwołujące się do postulatów zupełności i niesprzeczności systemu prawa.
-    dyrektywy opierające się na właściwościach struktury systemu prawa i budowy aktów normatywnych.
-    dyrektywy odwołujące się do zasad systemu (gałęzi) prawa.
Funkcjonalne reguły interpretacyjne – są mniej ściśle formułowane w doktrynie i często są przedmiotem sporów. Wprawdzie niesporna jest ogólna zasada, iż przepisy prawne należy interpretować tak, aby znaczenie przypisywane normie było zgodne z  założonymi jej celami, chronionymi wartościami i funkcjami społecznymi. Pełnią funkcję reguł korygujących, wpływając na modyfikację znaczenia norm prawnych.

40.    WNIOSKOWANIA  PRAWNICZE.
Za obowiązujące prawnie uważa się nie tylko te normy, które zostały ustanowione w formie przepisów prawnych, ale również takie normy, które zostały wywnioskowane z tych pierwszych według określonych reguł wnioskowania (reguł inferencyjnych). Pojęcie wnioskowania odnosi się do procesu uznawania jakichś zadań za prawdziwe ze względu na uprzednie uznanie prawdziwości jakichś innych zadań jako przesłanek. Reguły tego rodzaju wnioskowania opierają się na zakładaniu jakichś związków między rozważanymi normami.
    wnioskowania oparte na logicznym wynikaniu norm – jest kilka sposobów budowania logiki norm: 1) normy utożsamia się ze zdaniami, przyjmując, że norma „x powinien czynić C” jest równoważna zdaniu  „Jeśli x nie czyni C, to następuje sankcja S”;   2) polega na utożsamianiu lub upodabnianiu logiki norm i logiki deontycznej, tzn. logiki zdań mówiących o kwalifikacji jakiegoś czynu ze względu na określoną normę czy zespół norm.
    wnioskowania oparte na instrumentalnym wynikaniu norm –  jeżeli prawodawca ustanowił normę nakazującą komuś zrealizować pewien stan rzeczy, to przyjąć należy, iż wynika z tej normy:  1) norma nakazująca czynić wszystko, co jest warunkiem koniecznym zrealizowania tego stanu rzeczy,   oraz 2) norma zakazująca czynić cokolwiek, co jest warunkiem wystarczającym niezrealizowania się tego stanu rzeczy.  Reguły wg których należy uznać za obowiązujące wspomniane dwie normy-konsekwencje normy podstawowej, można by nazwać:  1) dyrektywą instrumentalnego nakazu,   oraz  2) dyrektywą instrumentalnego zakazu.
    wnioskowania oparte na założeniu konsekwencji ocen prawodawcy – to wnioskowanie oparte na przypuszczeniach, że prawodawca ustanawiając normy prawne kieruje się zawsze jakimś określonym systemem ocen. Toteż w sytuacjach, o których nie wspominają przepisy przezeń ustanowione, należy uznać za obowiązującą taką normę postępowania, która znalazłaby uzasadnienie aksjologiczne (takie samo lub silniejsze). Wnioskowanie z analogii prawa (analogia iuris) polega na tym, że na podstawie wielu norm wyraźnie ustanowionych w odniesieniu do jakiejś dziedziny czynów ustala się domniemane ich uzasadnienie aksjologiczne w postaci jakichś podstawowych ocen i uznaje na tej podstawie za obowiązującą, jakoby „z woli prawodawcy”., jakąś dalszą, nie ustanowioną wyraźnie normę-normę znajdującą uzasadnienie aksjologiczne w tych właśnie podstawowych ocenach.

41.    STOSOWANIE  PRAWA.  POJĘCIE.
Stosowanie prawa  -  to podjęcie decyzji przez kompetentny organ władzy publicznej o konkretnie-indywidualnych konsekwencjach prawnych udowodnionych faktów oraz czynności niezbędne do wydania tej decyzji.
W szerszym rozumieniu stosowanie prawa obejmuje wszelkie działania polegające na czynieniu użytku z kompetencji do dokonywania czynności konwencjonalnych innych, aniżeli akty prawotwórcze. W tym rozumieniu stosuje więc prawo każdy, kto czyni użytek z przyznanego mu przez normę prawną upoważnienia do dokonania określonej czynności konwencjonalnej doniosłej prawnie.  W węższym rozumieniu stosowanie prawa odnoszone jest do organów władzy publicznej (organów państwa czy samorządu).

42.    ASPEKTY  STOSOWANIA  PRAWA.
1)    aspekt proceduralny – proces stosowania prawa z pkt widzenia organizacyjno-technicznego, można go podzielić na:
    etap wstępnego przygotowania sprawy do rozpoznania i rozstrzygnięcia -  prace prowadzone są przez organ stosujący prawo kompetentny do podjęcia decyzji w danej sprawie lub  przez organy pomocnicze powołane do obsługi tegoż organu. Etap ten rozpoczyna się z momentem dokonania:  a) pierwszej czynności przez organ stosujący prawo wobec podmiotu, którego dotyczy przedmiot sprawy;  albo b) pierwszej czynności przez podmiot wobec organu stosującego prawo.    Po wszczęciu postępowania organ podejmuje czynności pozostające w związku z zebraniem materiału potrzebnego do podjęcia postępowania  rozpoznawczego zasadniczego. Dotyczą one strony podmiotowej sprawy (np. doręczenie pozwu pozwanemu) oraz strony przedmiotowej (tj. materiału dowodowego). Kończy się z momentem podjęcia przez organ decyzji o skierowaniu sprawy do postępowania zasadniczego.
    zasadnicze postępowanie rozpoznawcze (wyjaśniające, jurysdykcyjne) – to etap rozstrzygnięcia o głównym przedmiocie sprawy przez ustalenie i ocenę faktów oraz określenie ich konsekwencji prawnych.  Rozpoczyna się z momentem tzw. wywołania sprawy (ma na celu powiadomienie podmiotów, których sprawa dotyczy, o przystąpieniu przez organ do jej rozpoznania oraz wezwanie tychże do stawiennictwa przed organem) , a kończy się z momentem uprawomocnienia się decyzji organu w tejże sprawie.
2)  aspekt merytoryczny–z pkt widzenia rodzaju problemów,jakie rozwiązuje się w toku stosowania prawa,dzieli się na:
    ustalenie jaka norma obowiązuje  w znaczeniu dostatecznie określonym dla potrzeb konkretnego rozstrzygnięcia (chodzi tu o rozwiązywanie ewentualnych problemów walidacyjnych i interpretacyjnych).
    ustalenie stanu faktycznego sprawy oraz ujęcie go w języku stosowanej normy. Na ustalenie stanu faktycznego składa się zespół czynności podejmowanych w celu stwierdzenia rzeczywistego stanu rzeczy w określonej sprawie, tj. prawdy materialnej (obiektywnej). O istnieniu lub nie określonego stanu rzeczy wnioskuje się na podst.dowodów pośrednich ( pozwala na uzasadnienie tezy która nie jest wprost zdaniem o faktach sprawy ale może stanowić rację dla twierdzenia dotychczas wątpliwego o stanie rzeczy istotnym dla sprawy) lub bezpośrednich (pozwala na sformułowanie wprost racji dla zdania dot. stanu sprawy uznanego uprzednio za wątpliwe). Dowody rzeczowe to oględziny wszelkich przedmiotów jakie organ poddaje badaniu w celu stwierdzenia prawdziwości twierdzeń o faktach. Przedmiotem dowodu są fakty ale niekiedy także tzw. zasady doświadczenia oraz prawo.
    kwalifikacja normatywna aktu uznanego za udowodniony – polega na stwierdzeniu, że udowodniony fakt jest jednym z przypadków, do którego odnosi się określona norma prawna.
    sformułowanie decyzji stosowania prawa, której esencją jest wiążące ustalenie konsekwencji prawnych udowodnionego faktu.

43.    POJĘCIE  STOSUNKU  PRAWNEGO.
Stosunek prawny  to tego rodzaju stosunek społeczny, który jest uregulowany przez prawo i którego stronami są podmioty prawa. Stosunki prawne są jednym z rodzajów stosunków społecznych, czyli takich regulacji między przynajmniej dwiema osobami, w których zachowania jednej strony (działania lub zaniechania) wywołują reakcję innej strony i podlegają kontroli norm społecznych (prawnych, moralnych, obyczajowych). Pojęcie stosunku jest wykorzystywane w naukach prawnych dla opisania zależności między podmiotami prawa.

44.    FAKTY  PRAWNE.
Fakt prawny  to takie zdarzenie albo zachowanie podmiotu, unormowane w przepisach prawa, które wywołuje skutki prawne, tzn. powoduje powstanie, zmianę lub wygaśnięcie konkretnych uprawnień lub obowiązków, albo uprawnień i obowiązków podmiotów prawa. Najczęściej fakty prawne kształtują stosunki prawne. Fakty prawne rodzą niekiedy uprawnienia albo obowiązki nie związując jednego podmiotu z drugim. Fakty prawne dzielimy na:
    zdarzenia – to fakty prawne, które występują w świecie zewnętrznym niezależnie od woli i zachowań podmiotów prawa (np. śmierć człowieka, która rodzi skutki dotyczące spadkobrania)
    zachowania - to fakty prawne, które są zależne od woli podmiotu. Można je podzielić na:   1) działania (to zachowania aktywne);    2) zaniechania  (to brak działania w sytuacji, gdy aktywności wymaga prawo). Można je też podzielić na:  1) zgodne z prawem (czynności prawne, czyny dozwolone, orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne);   2) niezgodne z prawem  (czyny zabronione i niedozwolone).

45.    PODMIOT,  PRZEDMIOT,  TREŚĆ  STOSUNKU  PRAWNEGO.
Podmiotem stosunku prawnego są osoby, które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, uczestników tego samego stosunku prawnego. Różne typy podmiotów prawa:
-    w prawie konstytucyjnym > Sejm, Rada Ministrów, organy samorządu terytorialnego
-    w prawie karnym > organy wymiaru sprawiedliwości oraz sprawcy czynów
-    w prawie cywilnym > osoby fizyczne i osoby prawne
Przedmiot stosunku prawnego – może nim być określone zachowanie, a także przedmiot materialny, prawa osobiste. Przedmiotu stosunku prawnego dotyczą właśnie owe obowiązki i uprawnienia osób będących jego stronami.
Treść stosunku prawnego – na jego treść składają się uprawnienia i obowiązki jego podmiotów (stron).  Zwykle uprawnienia i obowiązki  rozłożone są między wszystkie podmioty stosunku prawnego, choć nie zawsze równomiernie. Uprawnieniom jakim dysponują strony stosunku prawnego odpowiadają korelatywnie obowiązki ich partnerów.

46.    RODZAJE  STOSUNKÓW  PRAWNYCH.
Ze względu na metodę regulacji prawnej stosunki prawne dzielimy na:
1)    stosunki cywilnoprawne (strony tych stosunków są równorzędne)
2)    stosunki prawnoadministracyjne (strony tych stosunków nie są równorzędne)
3)    stosunki prawnokarne
Ze względu na liczbę podmiotów, które w nich uczestniczą stosunki prawne dzielimy na:
1)    stosunki prawne dwustronne  (np. między kupującym a sprzedającym, między małżonkami)
2)    stosunki prawne wielostronne  (np. spółka)
Ze względu na stopień aktualizacji, tj. wyodrębnienie co do tożsamości podmiotów stosunku prawnego, dzielą się na:
1)    dwustronnie zindywidualizowane
2)    jednostronnie zindywidualizowane
3)    obustronnie niezindywidualizowane  (abstrakcyjne)
Stosunki prawne mogą mieć charakter:   1) prosty – to relacja między uprawnieniem jednej ze stron i odpowiadającym mu obowiązkiem drugiej strony;    2) złożony – strony stosunku prawnego są jednocześnie i uprawnione i zobowiązane. Stosunki zobowiązaniowe – charakterystyczne dla prawa prywatnego, cechuje je równorzędność podmiotów. Podmioty mają swobodę co do złożenia oświadczeń woli i co do ich treści. Nawiązanie stosunku jest więc dobrowolne.
Stosunki podległości kompetencji - charakterystyczne dla prawa publicznego i cechuje je to, że jeden z podmiotów (wyposażony w kompetencję)  ma pozycję nadrzędną w stosunku do drugiego i może kształtować jego sytuację prawną. Podmiot podległy ma obowiązek podporządkować się decyzji podmiotu nadrzędnego.

47.    POJĘCIE  I  OGÓLNE  ZASADY  ODPOWIEDZIALNOŚCI  PRAWNEJ.
Odpowiedzialność prawna polega na obowiązku ponoszenia przewidzianych przez normę prawną sankcjonującą negatywnych skutków zachowań społecznych sprzecznych z dyspozycją normy sankcjonowanej w warunkach określonych przez hipotezę. Rodzaje odpowiedzialności prawnej:
    odpowiedzialność karna – (tylko osoba fizyczna) odpowiada się tylko za własne czyny
    odpowiedzialność cywilna – każda szkoda komuś wyrządzona powinna być naprawiona o ile prawo czyni kogoś za szkodę odpowiedzialnym. Charakteryzuje się tym, że może być ponoszona przez osoby fizyczne i osoby prawne i może być odpowiedzialnością solidarną. Dzieli się na  deliktową (za szkody powstałe wskutek czynów niedozwolonych)  i  kontraktową  (z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania).
    odpowiedzialność służbowa – ponoszona przez pracowników wobec pracodawcy z powodu naruszenia obowiązków związanych z wykonywanymi czynnościami służbowymi
    odpowiedzialność parlamentarna – odpowiedzialność za polityczny kierunek sprawowania urzędu i poszczególne podejmowane akty oraz decyzje. Jest indywidualne lub solidarna.
    odpowiedzialność konstytucyjna – odpowiedzialność osób zajmujących najwyższe stanowiska w państwie za naruszenie prawa. To odpowiedzialność karno-sądowa i indywidualna.

48.    PRZESŁANKI  ODPOWIEDZIALNOŚCI  PRAWNEJ.
a)    popełnienie czynu zabronionego przez ustawę karną obowiązującą w miejscu i czasie jego dokonania. Społeczna szkodliwość czynu nie może być znikoma.
b)    dokonując czynu konieczne jest posiadanie swobody wyboru zachowania.
c)    osiągnięcie przez dokonującego czynu określonego minimalnego wieku.
d)    odpowiedni stan zdrowia psychicznego i rozwoju psychicznego w momencie popełniania czynu.
e)    działanie nie zostało podjęte w obronie koniecznej lub w stanie wyższej konieczności.
f)    jeżeli odpowiedzialność dotyczy czynu przynoszącego skutek przestępczy, między działaniem a skutkiem musi istnieć związek przyczynowy.
g)    czyn dokonany został w stanie winy

49.    ZAŁOŻENIE  POWSZECHNEJ  ZNAJOMOŚCI  PRAWA.
Nie uchyla od odpowiedzialności prawnej nieznajomość prawa. Nie można zatem powoływać się na nieznajomość prawa w ochronie przed odpowiedzialnością. Współczesne ustawodawstwa stoją na stanowisku, że należycie ogłoszone akty prawne są powszechnie znane (fikcja powszechnej znajomości prawa). Akty prawne publikuje się w „Dzienniku Ustaw”, „Monitorze Polskim”, „Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym”  i  w dziennikach urzędowych poszczególnych ministrów. Ustawodawstwo polskie przyjmuje możliwość uznania czynu zabronionego za nie będący przestępstwem, jeśli został on popełniony w sytuacji, gdy nieświadomość jego bezprawności była usprawiedliwiona. Główne zasady:
ignorantia iuris nocet  -  nieznajomość prawa szkodzi
ignorantis iuris neminem excusat  - nieznajomość prawa nikogo nie usprawiedliwia

Offline

 

Stopka forum

RSS
Powered by PunBB
© Copyright 2002–2008 PunBB
Polityka cookies - Wersja Lo-Fi


Darmowe Forum | Ciekawe Fora | Darmowe Fora
www.flormp3.pun.pl www.sbbleague.pun.pl www.butterflies.pun.pl www.tarczownicyibrodacze.pun.pl www.krajobrazowicze.pun.pl